Leren omgaan met rouw en verlies is lastig, maar ontzettend waardevol. Het is dan ook enorm mooi om te zien hoe dit toegankelijker wordt gemaakt voor iedereen door media als de online cursussen van Marjon van Praktijk ZiZ. Ze schreef ook een gastblog voor Soofos, met uitleg over verschillende clichés rondom verlies. Haar unieke benadering biedt nieuwe inzichten en praktische handvatten om het proces van rouw en verlies op een gezonde manier aan te gaan. Ontdek in haar blog hoe je de veelvoorkomende misvattingen kunt navigeren, leestips, en ontdek haar cursussen.
Iedereen krijgt er op enig moment in het leven mee te maken: verlies. Sommige verliezen kunnen je leven op zijn kop zetten. Denk aan het overlijden van een dierbare, een scheiding of ziekte. Afscheid nemen, aan een nieuwe toekomst bouwen en verder leren leven met het gemis, is soms een enorme opgave. Een rouwproces kan een warboel aan gedachten en gevoelens met zich meebrengen. Er bestaat ook geen handleiding over hoe je moet rouwen. Het is een persoonlijk proces en iedereen doet het op zijn of haar eigen manier.
Woorden van steun en troost of dooddoeners?
De meeste mensen kennen ze wel: clichés. Standaardreacties en uitdrukkingen die vaak gebruikt worden als het over verlies en rouw gaat. Misschien heb je ze gehoord toen je een ingrijpend verlies had meegemaakt. Of mogelijk heb je zelf zo’n opmerking gemaakt naar iemand anders. Wat roepen clichés eigenlijk op? Zijn clichés waar of niet waar? Waarom worden ze gezegd? Laten we dit eens bekijken om daarna bij enkele tips stil te staan.
1: ”De tijd heelt alle wonden”
Veel mensen die een groot verlies hebben meegemaakt, nemen dat hun hele leven mee. Het rouwen voelt dan nooit helemaal ‘klaar’. Sommige rouwenden ervaren een leven ‘voor’ en ‘na’ het verlies. De tijd zelf heelt dan ook helemaal niets. Toch zijn de meeste rouwenden in staat om zich na enige tijd aan te passen aan de nieuwe realiteit en hun leven op te pakken. Het gemis is dan meer op de achtergrond aanwezig en treedt op bepaalde momenten naar voren.
2: ”Je moet het loslaten”
In het dagelijks leven worden rouwenden vaak heen en weer geslingerd tussen bezig zijn met het verlies en het oppakken van hun leven. Het is een uitdaging om hier een prettige balans in te vinden. Rouwenden zoeken bijvoorbeeld naar manieren om het verlies op te nemen in hun leven en herinneringen te koesteren. Dat wil dus niet zeggen dat je degene of hetgene dat je bent verloren, helemaal los moet laten. De band en de betekenis kunnen altijd blijven bestaan. Rouwexpert Manu Keirse zegt hierover: ‘Rouwen is niet loslaten, maar anders leren vasthouden’.
3: ”Heb je het al een plekje gegeven?”
Verlies en rouw zijn geen problemen die je op kunt lossen. Soms gebruiken mensen in deze situaties woorden die wel de indruk wekken alsof het kan worden opgeruimd. Daarom kiest rouwexpert Riet Fiddelaers-Jaspers voor het woord ‘verweven’ in plaats van ‘verwerken’. Verwerken doet haar te veel denken aan wegwerken, terwijl het verlies er is, of iemand dat nu wil of niet. Verlies en rouw kun je geen plekje geven, om er vervolgens niet meer naar om te kijken. Je kunt het wel een betekenisvolle plek in je leven geven, zodat het erbij gaat horen en onderdeel wordt van wie je bent.
Lees ook: Rouwcoach: ‘Verwerken doe je met afval, rouw verweef je in je leven’ | Mijn Gids | AD.nl
4: ”Ik weet hoe je je voelt”
Verlies en rouw zijn universeel. Over de hele wereld wordt er gerouwd na verlies. Maar hoe mensen hun verlies ervaren en rouwen om dat verlies, kan heel verschillend zijn. Manu Keirse vergelijkt rouw met een vingerafdruk. Rouw is volgens hem voor iedereen herkenbaar, maar elk rouwproces is ook uniek en persoonlijk. We rouwen allemaal op onze eigen manier. Een ander kan nooit precies ervaren wat jij voelt. Toch herkennen rouwenden vergelijkbare belevingen bij elkaar. Met zijn boek ‘Vingerafdruk van verdriet’ wil Keirse steun en bemoediging bieden.
5: ”Ben je al bij een psycholoog geweest?”
Rouw is geen ziekte. Het is heel normaal en gezond om te rouwen na een verlieservaring. Of zoals Wibe Veenbaas zegt: ‘Rouw is de achterkant van de liefde’. Een psycholoog kan een rouwende dan ook niet ‘beter’ maken of genezen. Toch kan begeleiding van een professional sommige rouwenden helpen bij het leren omgaan met verlies en rouw.
Waar of niet waar?
Bovenstaande opmerkingen en uitdrukkingen zijn meestal goed bedoeld. Men probeert hiermee de rouwende te steunen en de pijn te verzachten. Maar de werkelijkheid is vaak genuanceerder dan zulke clichés doen denken. Daarmee kloppen clichés niet helemaal. Door rouwenden worden ze regelmatig ook als niet helpend, nietszeggend of zelfs als kwetsend ervaren. Wanneer de nuance ontbreekt, voelt een rouwende zich waarschijnlijk niet gezien of niet begrepen.
Wat dan wel zeggen of doen?
Het is dus goed om je bewust te zijn van clichés en de uitwerking die ze kunnen hebben. Erkenning draagt vaak wel bij aan het gezien worden. Dit kun je doen door ‘gewoon’ te luisteren en er voor de rouwende te zijn. Probeer de situatie niet op te lossen of te veranderen. Hoe moeilijk dat soms ook is.
Meer weten?
In de online cursus Aandacht voor Verlies en Rouw doe je kennis en inzichten op. Deze cursus is geen handleiding voor het omgaan met verlies en rouw. Zo’n handleiding bestaat niet. Wel kan het hebben van kennis en inzichten, zorgen voor bewustwording en begrip ten aanzien van rouwprocessen. Ook kan het helpen om grip te krijgen op je eigen situatie of om van betekenis te zijn voor rouwenden. En dat kan het verlies wat dragelijker maken.
Marjon Huijbregts – de Koning
Praktijk ZiZ (Zelf-in-Zicht) | www.praktijkziz.nl
Gebruikte en aanbevolen literatuur
Fiddelaers-Jaspers, R. (2011). Met mijn ziel onder de arm. Tussen welkom heten en afscheid nemen (3e druk). Heeze: In de wolken.
Fiddelaers – Jaspers, R. & Noten, S. (2015). Herbergen van verlies. Thuiskomen in het Land van Rouw (5e druk). Heeze: In de wolken.
Keirse, M. (2017). Helpen bij verlies en verdriet. Een gids voor het gezin en de hulpverlener (12e druk). Tielt: Lannoo.
