“Als het moeilijk gaat, doe je het vast verkeerd.” Die gedachte hebben we er met z’n allen ingestampt gekregen. Van kleuterschool tot kantoor: alles moet soepel, efficient en vooral makkelijk gaan. Maar als het om leren gaat? Dan slaan we de plank volledig mis met die aanname.
De paradox van makkelijk leren
Het klinkt logisch: als je iets makkelijk oppikt, dan ben je er vast goed in. Als het stroef gaat, moet je misschien iets anders proberen. Maar steeds meer onderzoek laat zien dat juist het tegenovergestelde waar is. Wanneer we worstelen met leerstof – op de goede manier – onthouden we het beter, begrijpen we het dieper, en kunnen we het beter toepassen.
Dit fenomeen heet ‘desirable difficulty’ – wenselijke moeilijkheid. Het is als trainen in de sportschool: zonder weerstand bouw je geen spieren op. Zonder mentale weerstand bouw je geen sterke kennis op.
Waarom we van ‘makkelijk’ houden (en waarom dat een probleem is)
We zijn geconditioneerd om naar instant succes te zoeken. Snelle dopamine-hits van kleine overwinningen. Dat zie je terug in hoe we leren:
- We zoeken naar ‘quick fixes’ en ‘5 minute tutorials’
- We skippen door video’s op zoek naar ‘het antwoord’
- We willen meteen resultaat zien
- We raken gefrustreerd als iets niet direct lukt
Het probleem? Deze aanpak leidt tot:
- Oppervlakkige kennis die snel verdwijnt
- Moeite met het toepassen van kennis in nieuwe situaties
- Een vals gevoel van beheersing
- Verminderd zelfvertrouwen wanneer we écht worden uitgedaagd
De voordelen van productief strugglen
1. Dieper begrip
Wanneer je moet worstelen met een concept, ben je actiever bezig met het verwerken van de informatie. Je bouwt sterkere neurale verbindingen omdat je brein harder moet werken om de informatie te begrijpen en te organiseren.
2. Betere retentie
Informatie die je met moeite hebt geleerd, blijft langer hangen. Het is als het verschil tussen een snelle schets en een gedetailleerd schilderij – het kost meer tijd, maar het resultaat is blijvender.
3. Flexibelere toepassing
Door te worstelen met concepten, leer je ze echt begrijpen in plaats van alleen memoriseren. Dit maakt het makkelijker om je kennis in nieuwe situaties toe te passen.
4. Verhoogde creativiteit
Wanneer je tegen problemen aanloopt, moet je creatieve oplossingen verzinnen. Deze vaardigheid is waardevol ver buiten de leersituatie.
Hoe maak je strugglen productief?
Want er is natuurlijk wel een verschil tussen productief worstelen en gefrustreerd vastlopen. Hier zijn de kernprincipes van productief strugglen:
1. Embrace the struggle
- Zie worstelen niet als falen, maar als een teken dat je echt aan het leren bent
- Vier de momenten waarop je vastloopt als leerkansen
- Houd bij waar je tegenaan loopt – dit zijn vaak je grootste leermomenten
2. Bouw strategisch rust in
- Plan momenten van intensief worstelen
- Wissel af met periodes van rust voor verwerking
- Gebruik de Pomodoro-techniek: 25 minuten focus, dan pauze
Check ook: onze cursussen over time management
3. Reflecteer op het proces
- Vraag jezelf af waarom iets moeilijk is
- Analyseer wat wel en niet werkt in je aanpak
- Zoek patronen in waar je vaak tegenaan loopt
4. Zoek de juiste moeilijkheidsgraad
- De uitdaging moet groot genoeg zijn om te prikkelen
- Maar niet zo groot dat je volledig vastloopt
- Bouw geleidelijk op naar complexere uitdagingen
Praktische tips voor productief strugglen
In online leren:
- Maak notities tijdens video’s in plaats van passief kijken
- Probeer concepten uit te leggen aan anderen
- Experimenteer met het geleerde voordat je verder gaat
- Zoek actief naar verbanden met wat je al weet
Bij het ontwikkelen van vaardigheden:
- Begin met projecten die net buiten je comfortzone liggen
- Documenteer je fouten en wat je ervan leert
- Deel je worstelingen met anderen die hetzelfde leren
- Vier kleine overwinningen, maar blijf uitdagingen zoeken
De rol van docenten en cursusmakers
Als je kennis deelt, is de verleiding groot om alles zo makkelijk mogelijk te maken voor je cursisten. Maar je doet ze daar geen dienst mee. In plaats daarvan:
- Bouw bewust uitdagende elementen in
- Geef ruimte voor experimenteren en falen
- Beloon de inzet, niet alleen het resultaat
- Creëer een veilige omgeving om te worstelen
Een nieuwe kijk op leren
Het is tijd om af te stappen van het idee dat leren makkelijk moet zijn. In plaats daarvan moeten we omarmen dat echte groei vaak komt met uitdaging en soms zelfs ongemak. Niet elk moment van strugglen is productief, maar zonder struggle is er zelden echte vooruitgang.
Dus de volgende keer dat je vastloopt in je leerproces, onthoud dan: je bent niet aan het falen, je bent aan het groeien. De kunst is om die struggle productief te maken en ervan te leren.
