Online cursus maken? Zo ga je slim om met materiaal van derden

Je wilt natuurlijk een geweldige online cursus maken. Eentje die niet alleen informatief is, maar er ook nog eens professioneel uitziet. Dan is het logisch dat je op zoek gaat naar de beste afbeeldingen, video’s en muziek om je lessen te ondersteunen. Maar welke mag je nou gebruiken, zonder dat je in de problemen komt? In dit artikel leggen we je uit hoe auteursrecht werkt. Let op: dit is puur informatief, je kunt hier geen rechten aan ontlenen. 

Eerst even dit over auteursrecht

Als maker van een online cursus moet je rekening houden met auteursrecht. Dit beschermt iedereen die iets creatiefs maakt, of het nou gaat om foto’s, video’s, muziek, teksten of ontwerpen. Zodra iemand iets maakt, heeft diegene daar automatisch auteursrecht op.

Dat betekent dat jij die content niet zomaar mag:

• Kopiëren – Ook al lijkt het makkelijk om even snel een afbeelding te downloaden, zonder toestemming mag je andermans werk niet op je eigen computer of in je cursusomgeving zetten. Dit geldt zelfs als je de bron vermeldt.
• Verspreiden – Het delen van andermans werk via je eigen kanalen mag niet zonder expliciete toestemming. Ook niet als je netjes vermeldt wie de maker is. Dit geldt voor alle platforms, of het nou je cursusomgeving is of social media.
• Gebruiken in je eigen content – Ook als je maar een klein stukje van iemands werk wilt gebruiken, bijvoorbeeld een fragment uit een video of een deel van een foto, heb je toestemming nodig van de maker. Zelfs het aanpassen of bewerken van andermans werk mag niet zomaar.

Andersom is je eigen content natuurlijk op dezelfde manier beschermd. Als jij ziet dat iemand jouw content overneemt, dan is dat ook een inbreuk op jouw auteursrecht.

Auteursrecht is breder dan je denkt

Er zijn veel vormen van content waar auteursrecht op rust. Hier zijn enkele voorbeelden waar je misschien niet meteen aan denkt:

• Algemene voorwaarden van andere websites – Ook al lijken het standaardteksten, ze zijn vaak specifiek geschreven voor die website en daarom auteursrechtelijk beschermd. Je kunt ze niet zomaar kopiëren voor je eigen cursusplatform.
• Content uit nieuwsbrieven – Artikelen of teksten uit nieuwsbrieven zijn beschermd werk, ook al heb je je ingeschreven voor die nieuwsbrief. Je mag de inhoud wel lezen, maar niet hergebruiken zonder toestemming.
• Socialmediaposts – Ook al staat een post publiekelijk op Facebook of Instagram, dat betekent niet dat je die zomaar mag gebruiken. De maker behoudt het auteursrecht, ook op social media.
• Afbeeldingen op Google – Het feit dat een afbeelding via Google te vinden is, betekent niet dat je die vrij mag gebruiken. Elke afbeelding heeft een eigenaar die rechten heeft op dat werk.
• YouTube muziek – Muziek uit YouTube video’s valt onder auteursrecht, ook als het een klein fragment is. Je hebt altijd toestemming nodig van de rechthebbende.

Natuurlijk is de lijst nog veel langer, en gaat het vaak om nog kleinere dingen. Bijvoorbeeld de naam van een cursus, of een bio op social media. Hoe klein of standaard het ook lijkt, ga er altijd van uit dat je het niet zomaar mag gebruiken.

De gevolgen van het negeren van auteursrecht

Als je besluit om auteursrecht te negeren, bewust of onbewust, kun je te maken krijgen met verschillende consequenties:

• Verwijdering van content – De rechthebbende kan eisen dat je al het materiaal waar hun auteursrecht op rust direct verwijdert. Dit kan betekenen dat je delen van je cursus opnieuw moet maken.
• Financiële consequenties – Je kunt een rekening krijgen voor het onrechtmatig gebruik van materiaal. Deze boetes kunnen behoorlijk oplopen, vooral als het gaat om commercieel gebruik.
• Reputatieschade – Als bekend wordt dat je andermans werk zonder toestemming gebruikt, kan dit je geloofwaardigheid als professional schaden. Dit effect kan lang doorwerken.
• Juridische stappen – In het ergste geval kun je voor de rechter worden gedaagd, wat niet alleen kostbaar is maar ook veel tijd en energie kost.

Zoals gezegd: dit geldt zowel voor bewust als onbewust inbreuk op iemands auteursrecht. Simpelweg aangeven dat je niet wist dat iets beschermd was, is vaak geen goede verdediging – de verantwoordelijkheid om dat te controleren ligt namelijk bij jezelf. 

Wat mag dan wel? 

Je hoeft natuurlijk niet voor alles zelf het wiel opnieuw uit te vinden. Er zijn verschillende manieren om legaal materiaal te gebruiken in je cursus:

• Creative Commons licenties – Dit zijn speciale licenties waarbij makers aangeven dat anderen hun werk mogen gebruiken. Let wel op de specifieke voorwaarden: soms moet je de maker vermelden, in andere gevallen mag je het werk niet commercieel gebruiken of niet aanpassen.
• Royaltyvrij materiaal – Met deze licentie kun je materiaal gebruiken zonder steeds opnieuw te betalen. Vaak betaal je één keer voor de licentie en kun je het materiaal daarna blijven gebruiken. Lees wel goed de voorwaarden door, want soms gelden er beperkingen voor bepaalde toepassingen.

Waar vind je content die je mag gebruiken?

Er zijn verschillende betrouwbare bronnen waar je legaal materiaal kunt vinden:

• Stockfoto websites – Platforms zoals Unsplash, Pexels en Pixabay bieden gratis beeldmateriaal aan dat je veilig kunt gebruiken. Deze platforms werken met fotografen die expliciet toestemming hebben gegeven voor het gebruik van hun werk. Let wel op dat sommige platforms verschillende licenties hanteren voor commercieel en niet-commercieel gebruik.
• Muziekbibliotheken – De YouTube Audio Library en Free Music Archive zijn voorbeelden van platforms waar je rechtenvrije muziek kunt vinden. Deze muziek is specifiek gemaakt om te gebruiken in content zoals online cursussen. Vaak moet je wel de artiest vermelden, maar verder kun je de muziek vrijelijk gebruiken.
• Tekst en artikelen databases – Voor teksten en artikelen kun je zoeken naar content die onder een Creative Commons licentie valt. Deze content is speciaal vrijgegeven voor hergebruik. Controleer wel altijd welke versie van de Creative Commons licentie van toepassing is, want sommige versies staan commercieel gebruik niet toe.

Toestemming vragen is de altijd de beste aanpak

Als je specifiek materiaal wilt gebruiken dat niet vrij beschikbaar is, kun je altijd contact opnemen met de maker. Hier zijn de belangrijkste punten om rekening mee te houden:

• De eerste benadering – Stuur een professionele e-mail waarin je jezelf voorstelt en uitlegt wat je precies doet. Maak duidelijk dat je een online cursus ontwikkelt en leg uit waarom juist hun werk zo goed zou passen.
• Wees specifiek – Beschrijf precies welk werk je wilt gebruiken en hoe je het wilt toepassen. Bijvoorbeeld: “Ik zou graag uw foto van de zonsondergang willen gebruiken als achtergrond voor de introductiepagina van mijn cursus over fotografie.”
• Documenteer alles – Zorg dat je de toestemming schriftelijk vastlegt. Een e-mail is meestal voldoende, maar zorg dat alle afspraken over gebruik en eventuele vergoeding duidelijk zijn vastgelegd.

De veiligste optie: creëer je eigen materiaal

Het maken van je eigen content is niet alleen veilig, maar heeft ook veel voordelen:

• Eigen fotografie – Door zelf foto’s te maken heb je volledige controle over het eindresultaat. Je kunt precies vastleggen wat je voor ogen hebt en het past perfect bij jouw cursus. Bovendien kun je de stijl consistent houden.
• Zelfgeschreven teksten – Als je je eigen teksten schrijft, komt je expertise het beste tot zijn recht. Je kunt je eigen ervaringen en inzichten delen op een manier die perfect aansluit bij je doelgroep.
• Eigen video’s – Zelfgemaakte video’s geven je cursus een persoonlijke touch. Cursisten waarderen het als ze de persoon achter de cursus kunnen zien en horen. Dit verhoogt de betrokkenheid en maakt je cursus authentieker.

Dit werkt natuurlijk ook enorm goed voor je marketing: je kunt echt aan je eigen merk bouwen en je laat zien dat je zelf genoeg tijd en moeite in je content hebt gestoken, wat weer vertrouwen opbouwt.

AI-gegenereerde content: mag je het zomaar gebruiken?

Met de opkomst van AI-tools komen er nieuwe mogelijkheden maar ook nieuwe uitdagingen:

• AI-beelden – Tools zoals DALL-E en Midjourney kunnen unieke beelden genereren, maar deze zijn getraind op bestaand werk. Er kunnen daarom nog steeds auteursrechtelijke kwesties ontstaan als het gegenereerde beeld te veel lijkt op bestaand werk.
• AI-teksten – ChatGPT en vergelijkbare tools kunnen helpen bij het schrijven, maar controleer altijd of de output origineel is. Gebruik AI liever als hulpmiddel bij het schrijven dan als volledige vervanging van je eigen stem.
• Licentievoorwaarden – Lees altijd goed de voorwaarden van AI-tools door. Sommige tools staan commercieel gebruik niet toe of eisen dat je vermeldt dat de content door AI is gegenereerd.

AI is vaak een geweldige oplossing om ideeën te genereren, maar klakkeloos de content kopiëren en voor jezelf gebruiken kan uiteindelijk tot lastige situaties leiden. 

Je cursus uniek maken: tips voor eigen content

Het creëren van eigen materiaal klinkt misschien als veel werk, maar het heeft grote voordelen:

• Persoonlijke branding – Door je eigen materiaal te maken, ontwikkel je een herkenbare stijl. Dit helpt bij het opbouwen van je merk als expert of instructeur. Cursisten waarderen deze authenticiteit en het helpt je om je te onderscheiden van andere cursussen.
• Kwaliteitscontrole – Met eigen materiaal heb je volledige controle over de kwaliteit. Je kunt ervoor zorgen dat alles perfect aansluit bij je leerdoelen en de behoeften van je cursisten. Als iets niet helemaal goed is, kun je het altijd aanpassen.
• Flexibiliteit – Als je eigen materiaal gebruikt, kun je het gemakkelijk updaten of aanpassen wanneer dat nodig is. Je bent niet afhankelijk van licenties of toestemming van anderen om wijzigingen door te voeren.

Praktische overwegingen voor de lange termijn

Bij het ontwikkelen van je cursus is het belangrijk om vooruit te denken:

• Documentatie bijhouden – Houd bij welk materiaal je gebruikt en waar het vandaan komt. Dit geldt ook voor materiaal met een vrije licentie. Zo kun je later altijd aantonen dat je de rechten goed hebt geregeld.
• Updates plannen – Zorg dat je toegang houdt tot je bronmateriaal, zodat je later aanpassingen kunt maken. Dit is vooral belangrijk als je werkt met licenties die verlengd moeten worden.
• Feedback verzamelen – Vraag cursisten om feedback over het gebruikte materiaal. Misschien vinden ze bepaalde onderdelen onduidelijk of juist heel effectief. Deze input kun je gebruiken bij het maken van nieuw materiaal.

Investeer in de kwaliteit van je cursus

Of je nu kiest voor het maken van eigen content, het gebruik van rechtenvrij materiaal of een combinatie van beide, zorg ervoor dat je dit aspect niet onderschat en het een bewuste keuze is. 

Door goed om te gaan met het materiaal dat je gebruikt, creëer je niet alleen een veilige en legale cursus, maar ook een die echt van jou is.

Let op: dit artikel is bedoeld ter informatie. Voor specifiek juridisch advies raden we aan om een expert te raadplegen.

Wil je meer weten over het maken van een professionele online cursus? Word instructeur bij Soofos en ontdek alle tools en tips die je nodig hebt.